Komt er na 33 jaar een einde aan vervolging betaalstakers door Orde van Geneesheren?

Opvallende gebeurtenis bij de Orde der Geneesheren: op de jaarlijkse plechtige zitting met eedaflegging van een nieuwe lichting artsen stond de toespraak van de Orde-voorzitter van Oost-Vlaanderen dit jaar in het teken van de al decennia aanslepende vervolging van principiële betaalstakers, waaronder de artsen van Geneeskunde voor het Volk. De toespraak dateert van twee maand terug, maar is nu ook openbaar gemaakt.

Het protest van honderden studenten geneeskunde naar aanleiding van het zoveelste proces tegen de Zelzaatse huisartsen van Geneeskunde voor het Volk twee jaar geleden is daar waarschijnlijk niet vreemd aan. Dr Michel Bafort, voorzitter van de Oost-Vlaamse Orde klonk vergevingsgezind, al ontbraken concrete beloften. "Uit persoonlijke naam wil ik nederig het hoofd buigen." Met deze woorden verontschuldigde hij zich voor 'wat in het verleden was misgelopen'. Hij doelde hiermee op de obstinate vervolging van de betaalstakers, die al meer dan dertig jaar geen lidgeld betalen uit principieel protest. Hij voegde daaraan toe dat “ook de Orde van Geneesheren vragende partij is voor fundamentele hervormingen".

Bovendien verklaarde hij "dat het tijd werd om een oplossing te zoeken om samen verder te bouwen aan een betere geneeskunde. Er zijn immers maatschappelijk en sociaal veel belangrijker zaken om onze energie naar te oriënteren". Met dit laatste kunnen we volmondig akkoord gaan.

Wat volgens voorzitter Dr Bafort misliep in het verleden was de quasi volledige identificatie van de Orde met de prestatiegeneeskunde, haar verregaande collusie met het artsensyndicaat BVAS en de willekeur bij het bestraffen kritische artsen, onder wie zij die uit principieel protest weigerden nog langer lidgeld te betalen. De voorzitter wees ook op de conservatieve reflex van de Orde inzake nieuwe maatschappelijke ideeën omtrent ethische kwesties zoals abortus en euthanasie. Hiermee erkende hij impliciet de legitimiteit van het protest van de betaalstakers.

We hopen dan ook dat deze moedige toespraak ook een praktisch vervolg krijgt namelijk dat elke vervolging – ook de uitvoering van de vonnissen uit het verleden – wordt gestaakt. Dit is bijvoorbeeld al lang het geval in de provincies Antwerpen, Limburg en Luik. Maar in Oost-Vlaanderen, Henegouwen en Brussel blijven principiële betaalstakers tot de dag van vandaag nog steeds vervolgd door de Orde. Zowel voor de betaalstakers als voor de talrijke professoren en studenten uit Gent die hen ondersteunden is dit een voorwaarde om vertrouwen te koesteren in de goede wil van de Orde om mee te werken aan een werkelijk diepgaande hervorming.

Wat kan de rol zijn van de Orde in het werken aan een oplossing voor het probleem? Onder de hoofding ‘Orde op zaken’ verspreidden toekomstige artsen in 2012 een manifest, met 1.130 ondertekenaars, waarin ze politici opriepen om eindelijk werk te maken “van een nieuwe, moderne democratische organisatie die de Belgische gezondheidszorg van de 21ste eeuw kan ondersteunen, in plaats van ze te belasten”. Na dertien wetsontwerpen die niet tot een beslissing leidden, eisten zij het doorbreken van het status quo. Want “deze status quo ondermijnt de legitimiteit van de Orde: patiënten hebben er niets aan en bij de meeste artsen heerst vooral onverschilligheid”.

Een fundamentele hervorming van de Orde zal dus verder moeten gaan dan de veranderingen die de Orde tot hiertoe zelf voorstelt. Ze moet op de eerste plaats berusten op een breed maatschappelijk en parlementair debat. Ethiek in de gezondheidszorg is immers een zaak van ons allen.

Volgens de ondertekenaars zijn de bezwaren tegen de Orde fundamenteel:

• De structuur is niet meer van deze tijd: andere gezondheidsberoepen zijn niet vertegenwoordigd en ook de rest van de samenleving wordt niet betrokken. Gezondheidszorg belangt de hele maatschappij aan en gebeurt meer dan ooit in een multidisciplinaire context.
• De grondbeginselen zijn achterhaald: niet de bescherming van ’de eer en de waardigheid van het beroep’ moet het doel zijn, maar het bewaken en ondersteunen van een kwaliteitsvolle, kostenbewuste en ethische geneeskunde.
• De tuchtrechtspraak voldoet niet aan de moderne rechtsregels: er is geen scheiding tussen aanklacht, onderzoek en beoordeling. Alles voltrekt zich binnen een eng corporatistisch kader met een groot gebrek aan openheid.
• De hamvraag hierbij blijft of de Orde nog een meerwaarde kan bieden nu een wettelijk kader bestaat om ethische kwesties over het begin en einde van het leven te regelen. Het beroepsgeheim is van openbare orde en onderworpen aan de gewone rechtspraak. De wet op de patiëntenrechten is al sinds 2002 een feit. Er bestaat een Raadgevend Comité voor medische ethiek en diverse ethische commissies die elk medisch onderzoek, behandeling of experiment doorlichten. En last but not least heeft de vorige regering een wetsontwerp ingediend om artsen die een direct gevaar vormen voor patiënten tijdelijk op non-actief te plaatsen via de provinciale gezondheidscommissies en dus niet via de Orde.

In ieder geval zullen de Zelzaatse betaalstakers hun actie van burgerlijke ongehoorzaamheid verder zetten tot een fundamentele hervorming van de Orde, zo niet haar afschaffing, een feit is.